جامعه شناسی صنعتی، جلد ۱، شماره ۲، صفحات ۱۱۲-۱۳۴
عنوان فارسی بستر معیوب اجتماعی و عادت‌واره بوم‌شناختی کشاورزی در حاشیه
چکیده فارسی مقاله چکیده مبسوط
مقدمه: کشاورزی، به ‌عنوان یکی از بنیادی‌ترین فعالیت‌های انسانی، همواره پیوندی عمیق و ناگسستنی با طبیعت و محیط زیست داشته است. این فعالیت که برای تأمین مواد غذایی و معیشت جوامع انسانی ضروری است، ناگزیر ممکن است بر منابع طبیعی مانند آب، خاک و تنوع زیستی تأثیرات گسترده‌ای بگذارد. در این میان، کشاورزان به‌ عنوان اصلی‌ترین بهره‌برداران و استفاده‌کنندگان از این منابع، نقشی کلیدی در حفظ یا تخریب محیط زیست و به­ طور کلی، سرنوشت محیط زیست بازی می‌کنند. چگونگی رفتار آنها با طبیعت، برآمده از آموزه‌هایی است که طی فرآیند جامعه‌پذیری و در تعامل با ساختارهای اجتماعی و فرهنگی محیط زندگی‌شان، یاد گرفته اند. هدف پژوهش حاضر این است که نشان دهد چگونه بستر اجتماعی و فرهنگی در شکل‌گیری عادت‌واره‌های کشاورزی مؤثرند.
روش: این مطالعه با رویکرد کیفی و با استفاده از روش‌ نظریه زمینه­ای انجام شده است. مشارکت کنندگان در پژوهش، 33 نفر از کشاورزان شهرستان «ازنا» هستند که داده های پژوهش از آنها جمع آوری شده است. نمونه­گیری از نوع هدف مند بود و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. تکنیک این پژوهش از نوع مصاحبه­ی نیمه­ساختاریافته بود. جهت اعتمادپذیری داده های پژوهش از تکنیک ممیزی استفاده شد.
یافته­ ها: تحلیل داده‌ها منجر به خلق 10 مقوله اصلی و یک مقوله هسته گردید. یافته­های پژوهش نشان می­دهد مکانیسم دست نامرئی بازار و سلاخی زمین بین وراث در نقش شرایط علی؛ و ساختار نامتوازن نظام توزیع و بازار محصولات کشاورزی در نقش شرایط زمینه­ای موجب به­حاشیه­رانده­شدن عادت­واره­ی بوم­شناختی کشاورزان شده­اند. در این میان حاکم شدن روحیه سوداگری در کشاورزی و وجود اختلافات ملکی بین وراث و برخی کشاورزان سبب کاهش همکاری بین جامعه روستایی در امور مشترک و مشاع و بعضا فروپاشی شبکه­های سنتی همکاری و همیاری در جامعه کشاورزی گردیده است که به­ جای خود  عادت­واره­ی بوم­شناختی کشاورزی را بیشتر به حاشیه رانده است.
نتیجه­ گیری: به‌طور خلاصه، نتایج تحقیق نشان می­دهد دست نامرئی بازار و تقسیم زمین به بهانه­ حفظ میراث پدری به تدریج ساختارهای سنتی کشاورزی را تضعیف کرده‌ و بُعد اقتصادی را بر سایر ابعاد اکولوژیک، اجتماعی و اخلاقی کشاورزی حاکم نموده است. این مطالعه نشان می‌دهد، عوامل ساختاری فوق در تعامل با تضعیف همبستگی اجتماعی، عادت‌واره‌های بوم‌شناختی را به حاشیه رانده و کشاورزان را به سمت کنش‌های مخرب زیست­محیطی سوق داده است که پیامدهای ناگوار زیست ­محیطی و اجتماعی نظیر کاهش تنوع زیستی، گسترش کشت تک ­محصولی، گسترش انواع بیماری­ها، تهدید سلامتی انسانها و مهاجرت از روستا را به دنبال داشته است. این یافته‌ها، ضرورت بازطراحی نهادهای حمایتی و تقویت سرمایه اجتماعی در جوامع روستایی را برای احیای کشاورزی پایدار آشکار می‌سازد.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله عادت‌واره بوم‌شناختی،بستر اجتماعی و فرهنگی،مثله‌شدن زمین،مکانیسم بازار،رفتارهای زیست‌محیطی،
عنوان انگلیسی Imperfect Social Context and Ecological Habitus of Agriculture on the Margins
چکیده انگلیسی مقاله Extended Abstract
Introduction: Agriculture, as one of the most fundamental human activities, has always maintained a deep and inseparable connection with nature and the environment. This activity, which is essential for providing food and livelihoods for human societies, may inevitably have widespread impacts on natural resources such as water, soil, and biodiversity. Farmers, as main users of these resources, play a crucial role in either preserving or destroying the environment. How they treat nature is influenced by the teachings they have learned during their socialization process and through interaction with social and cultural structures of their living environment. This research aims to demonstrate how social and cultural contexts are effective in the formation of agricultural habits.
Method: This qualitative research was conducted using the grounded theory method. The participants included 33 farmers from the city of Azna who were selected through purposive sampling. Research data were collected via semi-structured interviews, and auditing technique was employed to validate data credibility.
Findings: Data analysis resulted in 10 main categories and one core category. The research findings indicate that the invisible hand mechanism of the market and land division between heirs as causal factors; and the unbalanced structure of the distribution system and the market for agricultural products as background factors have contributed to the marginalization of the farmers’ ecological habitus. Meanwhile, the prevailing spirit of commercialism in agriculture and the existence of property disputes among heirs and some farmers have led to a decrease in cooperation within the rural community in communal affairs, and sometimes the collapse of traditional networks of cooperation and assistance in the agricultural community, which in turn has further marginalized the ecological habitus of agriculture.
Conclusion: The results demonstrate that the invisible hand of the market and the division of land under the pretext of preserving the paternal heritage have gradually weakened traditional agricultural structures and have allowed the economic dimension to dominate other ecological, social and ethical aspects of agriculture. This study reveals that the above structural factors, interacting with the weakening social solidarity, have marginalized ecological habitus and pushed farmers towards environmentally destructive actions. Such actions have resulted in harmful environmental and social consequences such as loss of biodiversity, the expansion of monoculture, the spread of various diseases, threats to human health, and migration from the countryside. These findings highlight the urgent need to redesign support institutions and strengthen social capital in rural areas to promote sustainable agriculture.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله عادت‌واره بوم‌شناختی,بستر اجتماعی و فرهنگی,مثله‌شدن زمین,مکانیسم بازار,رفتارهای زیست‌محیطی
نویسندگان مقاله امراله کشاورز |
گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

نشانی اینترنتی https://jis.yu.ac.ir/article_728721_2f8250502c9cee54492404540599c10f.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات